Нәресте, шақалақ, шарана
Бауыржан Момышұлы: «Құлағына анасының əлди əні сіңбеген баланың көкірегі керең болып қалады ма деп қорқамын…» Бесік жыры — ұлттық өнеге, дəстүр, бала тəрбиесінің бастауы. Баламен ана арасында сүт арқылы байланыс орнағандай, бесік жыры дəл солай ана…
Науқас баланы қалай күту керек екенін әр ана жақсы білуге тиіс. Сырқат, ең алдымен, баланың мінез-құлқына әсер етеді: сәбидің мазасы кетеді, тамақтан бас тартады, қолдан түспейді, бей-жай күйге түседі. Мұндайда оның температурасын өлшеп, төсекке жатқызады да, дереу дәрігер шақырады. Ауырған баланы емханаға апаруға, дәрігер келгенше дәрі-дәрмек беруге болмайды. Баланың іші ауырса, оған айрықша мән беру…
Сәбидің алғашқы алты айдағы ұйқысы, ұйқысыздық мәселесі Терең әрі тәтті ұйқы – сәбидің эмоциялық және физикалық дамуына әсер ететін бірден бір фактор. Терең ұйқы емізулі сәбиге дені сау болып өсуге, ал ата-анасына жақсы тынығып алуға мүмкіндік береді. Ұйқы кезінде сәби ағзасында өсу гормоны бөлінеді. Оның үстіне ұйқы арқылы сәби күні бойы алған жаңа әсерлерді жақсы ұғынып,…
Бір рет қана пайдалануға арналған ыңғайлы жаялықтарды көпшілік памперс деп атайды. Негізінде, Памперс дегеніміз көптеп көздесетін біррреттік жаялықтардың бірінің ғана атауы, танымал бренд. Сондықтан барлық бірреттік жаялықтарды памперс деп атау дұрыс емес. Қазіргі заманғы бірреттік жаялықтар өте ыңғайлы және аналардың қызметін айтарлықтай жеңілдетеді.
Бесік міндетті түрде ағаштан жасалуы керек. Қандай ағаш екендігі бесік жасайтын шеберге және материалдық табылуына байланысты. Негізінен, бесіктің мынадай құрал-жабдықтары болады: жастық, мамық, жөргек, түбек, шүмек, қолдау, тартпабау т.б. Бесік жабдықтарына келсек:
Қазақ халқы шаңырақты, бесікті, табалдырықты қасиет тұтқан. Бұл үшеуін ешқашан аяқпен баспаған. Бұл үшеуі қашанда бір-бірімен ұштасып жатады. Осынау үш зат қатты тозып, тым ескірген кезде де аяқтың астына тастамай, өртеп, күлін жерге көміп тастаған. Неге? Өйткені кез-келген үй табалдырықтан басталады, отыңның басы сол табалдырықтан бастау алады. Бесік — киелі мүлік. Қазіргі күнде қолданылмай бара жатқаны…
Алғашқы кезде араласуға болмайды Жаңадан туылғандардың терілері сыртқы ортаға бейімделу үшін бірнеше күнді қажет етеді. анасының құрсағында қағанақ суының ішінде бір қалыпты температура мен қорғайтын ортада туылғанған дейін жатқан сәби жылы, суық, қатты, жұмсақ заттармен жасануға және желді ауа ағынына үйренеді. Оны сыртқы ортаға бейімделу процесі дейміз.
Қазақ халқында балаға ат қоюдың жиырма түрлі ерекшеліктері бар. Олар мыналар: 1. Балаға артық саусағына қарай ат қою есімдері: Артық, Артықбай, Қосекен; 2. Балаға тіл-көз тимейді деген ниетпен ат қою: Жаманбай, Ошақбай, Тезекбай, Итбай;
Сәбиге ат қою — нәресте дүниеге келгенде оған берілетін есімді таңдау дәстүрі, ата-анасының жауапты міндеттерінің бірі. Сәби туылмай жатып та оған қойылатын есімді таңдауға болады. Қазақ халқы Ислам дінін ұстанғандықтан мұсылманша ат қою (азан шақырып ат қою) дәстүрі кеңінен тараған. Қазақ халқының салты бойынша балаға үш күннің ішінде ат қойылуы керек.
Жас сәбидің тісі (сүт тістерінің ең алғашқысы) шамамен 6-8 айлығында шығады. Бірақ кейде одан ерте немесе кеш шығуы да мүмкін. Мысалы, бір баланың тісі ерте шықса (2 айлығында), басқа бір баланың тісі 9-10 айлығында шығады. Одан да кеш шыққаны жасына толғанда шығады. «Неге кеш шығады?» деп алаңдайтын ата-аналар болады. Алаңдайтындай жөндері бар.
Кіндігіне күтім жасау Сәбидің алғашқы күндері кіндігі – сипаты жағынан жазылып келе жатқан жара тәріздес, үнемі назарда ұстап отыру қажет. Егер кіндігі қызарып, ісіп кетсе, оған инфекция түсуі мүмкін. Ал егер дүрдиіп, аздап көкшіл тартып тұрса, бұл – кіндік жарығының белгісі. Екі жағдайда да уақыт оздырмай дереу дәрігерге қаралған жөн. Кіндікті қалай тазалау керек? Инфекция түспес…
Шамамен 9-10 айдан соң бала өз бетімен төсекке сүйкеніп тұрып, айналасындағы заттармен танысып, бөлме ішін шарлай бастайды. Сол себепті кейбір қауіпсіздік ережелерін сақтауға тырысыңыз: перде ілініп тұрған карниздердің мықтылығын, шкафтардың тербеліп тұрмайтындығын, электр тоқтарын тексеріңіз, ванна мен туалеттегі құлыптарды сәбидің қолы жетпейтіндей етіп бекітіңіз. Сонымен қоса, өзіңіздің және жақындарыңыздың да төмендегі бірнеше ережелерді қатаң сақтауын…
Дүниеге келгенде баланың салмағы орта есеппен 3-тен 4 кг-ға дейін, ал бойларының ұзындығы 45-50 см болады. Бірақ бұл көрсеткіштер нақты емес, кейбірінің салмағы аз, не бұдан артық болып туылады. Шамамен, өмірінің алғашқы жылдары сәби 7 кг салмақ қосады, бойы 25 см-ге өседі. Бала денсаулығының ең маңызды көрсеткіші – оның дене құрылымының үйлесімділігі. Сәбилердің дене құрылысы ересектердікінен…
