Менін атым Лауан, мамамнын аты Дулдыз.
Бүгінгінің баласы сақау болса немесе тілінде басқадай кемшіліктер болса, айналып келіп қоршаған ортаның ластануын себеп етіп шыға келетіндер аз емес. Алайда, қазіргі уақыттағы экологиялық жағдай Кеңес Одағы тұсындағы экологиялық жағдаймен салыстырғанда жақсармаса, нашарлап кеткен жоқ. Қазір бұрынғыдай ақты-қаралы түтіннен будақтаған «бұлттарды» шығаратын ірі зауыттар мен өндіріс орындарының қарасы азайды. Ядролық сынақ мүлдем тоқтады.
Логопед мамандардың айтуынша, балалардың тілдерінің мүкіс болуына емізікті (соска) көп сорулары мен ата-анасының балаларымен қажетті деңгейде сөйлеспеуі себеп болады екен. Қалай дейсіз ғой …
Емізікті көп емген (сорған) балалардың таңдайы өзгеріске ұшырап, артикуляциялық қозғалысы нашарлайды. Бұл дегеніміз баланың таңдайы тарсылдап, тілі жатық болып өсуіне кедергі келтіретін негізгі факторлардың бірі. Егер адам баласы шығаратын дыбыстардың басым бөлігінің таңдайға байланысты екендігін ескерсек, бала таңдайының дұрыс қалыптасуының қаншалықты маңызды екендігін ұғамыз.
Ертедегі ата-балаларымызда емізік деген зат болмаған. Сондықтан болса керек, ол уақыттың балаларына «тіл кемістігі» деген түсінік өте аз қолданылатын болған.
Ата-анасы немесе жақын адамдары еркелетіп, тілін бұрмалап сөйлетін балалардың тілі бірден анық болып шықайды екен. Анық шығайын десе, анық әрі түсінікті түрде сөйлетін кімі бар?! Тілі енді шығып келе жатқан бала айналасындағылардың айтқан сөздерін сол қалпында қабылдайды. Кейін өзі сөйлегенде сол қалпында сақауланып шыға келеді.
Екітілді ортада өскен баланың тілі мүкістеніп қалуы әбден мүмкін. Себебі екі тіл тұрмақ бір тілде сөйлей алмай жүрген жас бүлдіршіннің тілі қай тілде шығарын кім білсін. Үйде қазақша, балабақшада орысша (немесе керсінше) сөздерді еститін баланың тілі біртілді ортада өскен балаларға қарағанда кеш жетіледі.
Сонымен, не істеу керек?
Жоғарыда айтылған жайттан не істеу керек екендігін білуге болады. Егер мәселенің себебі анықталса, оның шешу жолдарын анықтау қиын шаруа емес. Сол сияқты баланың тілін мүкіс ететін факторларды болдырмау мен оларға қарсы «күрес» жүргізу ісін қолғаалу керек. Мысалы, былай:
• балаңызды емізікке тәуелді етпеуге тырысыңыз. Аса маңызды қажеттілік болсама, аузынан емізікті алып қойғаныңыз жөн;
• балалармен оларды еркелеткен «былжырақ» тілде емес, анық дыбысталатын әдеттегі тілде сөйлесіңіз. Баланы анық естілетін сөздермен де еркелетуге болады;
• баланы өз ана тіліндегі ортада тәрбиелеуге немесе ойнатуға тырысыңыз. Екі тілді бірдей меңгеру, жас бүлдіршінді айтпағанда, ересектер үшін де оңайға түспесі анық.
